انتشار عکس برهنه علیا ماجده المهدی دختر مصری بیست ساله ای که در واکنش به اتفاقات اخیر و محدودیت های زنان در مصر دست به عریانی زده بود،واکنشهای گوناگونی درفضای مجازی ایرانیان بهمراه داشته است..نگاه مذهبی یا حتی اخلاقی، انتقادات فمنیستی حمایت مردان و انتقادات فرهنگی به این کنش بسیار متفاوت بود .قضاوت مثبت بودن، رادیکال بودن ، حمایتها و مخالفتها مقوله ای است محال! با توجه اصول آزادی و دموکراسی میتوان گفت تمامی این دیدگاهها تا جایی که سلامت و منافع شخص یا حتی گروه دیگری را به خطر نیانداخته محترم است .اما مروری برآنها میتواند چشم انداز خوبی باشد به زاویه دید امروز جامعه ایران تا در ترمیم و حتی ترغیب نقاط منفی ومثبت آن بکوشیم . .
تقریبن میتوان گفت اولین واکنشها از سوی دوستانی باگرایشهای مذهبی صورت گرفت.کوهزاد اسماعیلی درتحلیل لینک اخبار این واکنش نوشت:
"ایده ئولوژی ها غیر اخلاقی اند. انسان ایده ئولوژیک به هستی از زاویه آگاهی کاذب خودش نگاه می کند. عقلانیت ، عدالت ، اخلاق آن باید و نبایدی است که این ایده ئولوژی می طلبد ! اغلب قرائت های فمنیسم ، ایده ئولوژی هایی به غایت خطرناک و به غایت غیراخلاقی! وی در ادامه اینطور توضیح داد که" دقیقا همین هراس است. در فایده گرایی اخلاقی شما آنچه را اخلاقا روا می دارید که به کمینه کردن درد و بیشینه کرد خوشی برای جامعه کمک کند. پاسخ من به این سوال که آیا این رفتار دردی از جامعه مصر کم می کند یا به آن جامعه خوشی بیشتری می رساند واضح است. چنین رفتاری تنها و تنها به کمینه کردن خوشی و بالا بردن درد یک جامعه کمک می کند. رفتاری که فعالان حقوق زنان را هم به مشکل می اندازد و به نفع بنیادگرایان اسلامی است. من از دیدگاه خودم این رفتار را یک رفتار غیر اخلاقی می دانم چرا که با بی مسئولیتی افراد زیادی را در جامعه به مشکل انداخته .." وی در ادامه اذعان داشت:برای یک فرد دین دار و از منظر اخلاق دینی اصولا حقی به نام تملک بر بدن وجود ندارد. اصلی ترین مولفه اخلاق دینی رضایت خداوند متعال است. "
زهرا در پاسخ به تحلیلهای کوهزاد نوشت:"آزادی٬ یعنی همین . کسی مایله عکسهای لخت‌اش رو توی وبلاگش بذاره. قرار هم نیست که هر کسی بیاد دربارش قضاوت اخلاقی بکنه و از منظر خودش٬ محکومش کنه با بدترین کلمات. اساسا فمینیسم جنبشی هستش که برای احترام به تنانگی زنانه درست شده. زیر همین عکس‌ها٬ عکس یک مرد لخت هم هست. چرا کسی به اون اعتراض نداره؟ بدن لخت این زن مصداق بارز تابوشکنی توسط سوژه‌ای است که تلاش می‌کنه چارچوب نظام مسلط رو بشکنه.. من در فقه اروتیسم نمی بینم. تنها یک سری تکالیف مذهبی می بینم. .موضوع اینه که کلن تعریف ما از اخلاق متفاوته. تو از اخلاق تعریف فقهی تکلیف محور داری که انسان منشا اون نیست. تعریف من از اخلاق٬ تعریفیه مبتنی به حق انسان به عنوان یه موجود مختار. طبق این تعریف ان عمل این خانوم به هیچ وجه غیر اخلاقی نیست".
و نگین ازوی پرسید:"کوهزاد جالب‌ترین نکته که تو این بحث‌ها نظر من را گرفت این بود که تو گفتی‌که اصلا وبلاگ این خانوم را نگاه نکردی. از خودم می‌پرسم پس اصلا بحث راجع به چیه؟" وی همچنین در اشاره به "چالش کشیدن ارزش های فرهنگی در منطقه" گفت:"خب پخش این عکسا با ارزش‌های بسیاری از مردم منطقه ما مغایرت داره. این دختر هم واسه همین فکر می‌کنم این کار را کرده. میخواسته این ارزش‌های اخلاقی‌عمومی‌را به چالش بکشه. شخصاً وبلاگ این دختر خانوم را خوندم. تاثیر زیادی روم نداشت. شاید چون شبیه این کارها را خیلی‌در اروپا میبینیم و دقت نکردم که بستر مخاطبش خیلی‌با اروپا متفاوته. حالا که میبینم چقدر همه شرّ کردند و چقدر موضوع بحث بر انگیز شده، فهمیدم که این دختر به هدفش رسیده و دقیقا موفق شده ارزش‌های عمومی‌منطقه‌ای که توش زندگی‌میکنه را به چالش بکشه و از بدن لخت خودش برای اینکار استفاده کرده! ... خندم میگیره ... این "بدن زن" چه قدرتی‌داره ... انگار که دنیا به دور آن میچرخد "
درجواب تمام این پرسش و پاسخها کوهزاد بر مواضعش همچنام سخت پافشاری کرد که"فکر کنم باید دیر یا نزدیک با شمشیری گداخته به جنگ ایده ئولوژی ای به نام حقوق بشر برویم."
این میان آرش بهمنی در جایگاه یک روزنامه نگار با تفسیر فلسفی عریانی از زبان نویسندگان ناظری به آزادیهای شخصی بوده و عریانی را راهی برای ابراز این آزادی و مبارزه در بدست آوردن آن دانسته است . به باور او همانطور که نگین هم اشاره کرده بود علیا در اعتراض به اتفاقاتی که در مصر رخ میدهد موفق بوده ، نگاه مخاطبان و توجه رسانه ها را کاملن به خود معطوف کرده است.
علی عبدی به عنوان یک آنارشیت نخست به بعد هنری اعتراض نگاهی دیگردارد وضمن تحسین شجاعت این دختر مصری میگوید"نکته ا ی که به نظرم دارد مغفول می ماند این است که بحثِ اصلی متأسفانه درباره «برهنه بودن» علیاست در حالی که می بایست تلاش شود بحث به «ارزش هنری» کاری که کرده است تغییر فاز بدهد. یعنی می بایست درباره ی «خودِ اثر» بحث شود تا این که «فلانی برهنه است و جلوی دوربین ایستاده.» تأکید بر برهنه بودنِ علیا ساده سازیِ هنری است که به نمایش گذاشته است. می توان درباره ی رنگ ها، اِلِمان های اثر، نورِ تصویر و امثالهم صحبت کرد. اگر چنین کنیم هم به علیا کمک کرده ایم و هم حربه را از دست به اصطلاح اخلاق گرایان ربوده ایم"-
درست در همین راستا می نا خانی تحلیلی منتقدانه به نحوه هنری این اعتراض دارد:
"به عنوان کسی که خودش با هنر اعتراضی آشناست چنین نظری درباره کار او دارم :به نظر من باید در مورد این حرکت قبل از موضع گیری تامل کرد. تابو شکنی تعریف خودش را دارد! هنر متعهد و هنر اعتراضی تعریف خودش را دارد. باید به این اندیشید که ایا حرکت ماجده او را مشخص تر کرده است یا اکتش را! اگر شخص او در حال حاضر محور بحث ماست پس اتفاق اشتباهی این وسط رخ داده! چه از طرف او و چه از طرف مخاطبانش! به نظر من وقتی چنین حرکت رادیکالی قرار است انجام شود مثل تابوزدایی از عریانی در جهت مبارزه با نگاه سکسیتی جامعه، شما نمی توانی بستر فرهنگی مذهبی آن جامعه را فراموش کنی. در چنین جامعه ای مرزهای بین یک عکس پورنو و یک عکس اروتیک حتی بسیار نازک تر از حد معمول هستند. عکس ها باید طوری گرفته می شد که به جای اینکه مخاطب فکر کند این تن لخت ماجده است، به این فکر کند که یک تن لخت چیزی فراتر از یک ابژه ی جنسیست. از نظر من در جوامع اسلامی که نگاه جامعه حتما نگاه سکسیستیست، شما نمی توانی با عرضه ای چنین ضعیف و خالی از خلاقیتت از بدن لختت یک حرکت اوانگارد فمینیستی یا یک کنش فرهنگی ایجاد کنی! بلکه ممکن است نتیجه کاملا بر عکسش را بگیری و حتی به فضای دو قطبی میان زنان و مردان آن جامعه دامن بزنی! شما تنها با خلاقیت می توانی از یک تن عریان در برابر دوربین عکاسی یک اکت هنری اعتراضی بسازی که در جهت تابوزدایی از بدن به عنوان خاستگاه اروتیسم و مبارزه کردن با نگاه سکسیستی در جامعه ات باشد"
از آنجایی که این خانم مصری خود را فمنیست معرفی کرده بود واکنشهای فمنیستی گوناگونی به همراه داشت:
حمایتهای گفتاری علی عبدی به عنوان یک مرد فمنیست و دانشجوی تا تحلیلهای به جای شهاب الدین شیخی فمنیست و تحلیلگر مسائل زنان و حتی تفسیرهای فلسفی آرش بهمنی نشان از حمایت و شکسته شدن نسبی تابوی عریانی یک زن در جامعه مردان ایرانی بود. دیرزمانی نیست که زاویه دید معدودی از مردان به عریانی زنان از جنسی دیگراست. تاریخ نشان داده که برچسب فاحشگی در عریانی سالها برباور مردان ایران سایه افکنده بود.
اما به باور مهشیدراستی وبلاگ نویس فمنیست باید با تردید به این حمایت مردان نگریست. وی در توضیح دیدگاهش پرسید:"اگر این دختر یک زن ٦٠-٧٠ ساله بود ، با نزدیک به ٣٠-٤٠ کیلو اضافه وزن ، آیا این کآر او همینقدر حمایت و عکسهایش همینقدر محبوبیت پیدا می کردند ؟ و در همین سطح همه گان در انتشار آنها تلاش می کردند ؟بارها دیده ام که تعدادی از مردان در حمایت از مطالبات زنان ، به ظاهر زنی که با او در صحبت هستند بیشتر توجه می کنند تا به خواسته هایش و گفته هایش ! مثل آقایی که می گفت : شما فمینیستید ؟ آی من به قربون هر چی فمینیسته ... راستی پیام دختر مصری چه بود ؟ و اگر این دختر زنی میان سال ، و میان وزن بود ، همینقدر پیامش تاثیر می گذاشت یا همچنان مهم این است که چه کسی می گوید به جای این که چه می گوید ؟" وی در ادامه گفت:اگر میشد به نگاه اجتماع به زنان اعتماد کرد این اجتماع همین که هست نمی بود.آقای نوریزاده در کنفرانس برلین در مورد پروانه حمیدی که نیمه برهنه شده بود گفت : همچی مالی هم نبوده...فکر میکنید آقای نوریزاده اگر مثلا کسی با اندام دختر مصری در آنجا برهنه می شد سر از پا نشناخته نمیدوید وسط و از او حمایت نمیکرد؟
در واکنش به سوال مهشید ، شهاب به طور مفصل توضیح دادکه:"من کاملا قبول دارم که سهم عظیمی از توجه و مراجعه به وبلاگ خانم «عالیه المهدی» به خاطر دیدن بدن لخت ایشان بوده است. این را هم قبول دارم که بدن برساخته شده بر پایگاه میل مردانه، مورد توجه و تحسین مردسالاری قرار میگیرد و منکر برخوردهایی هم که اشاره‌کرده‌ای و آنهایی نیز که تا به این حد رسمی نبوده، نیستم و تایید و تاکید می‌کنم رویشان. اما چند نکته به نظرم میرسد که در خود استاتوس تو بیان‌گر همین موضوع از دید خودت میباشد.
نخست اینکه مقایسه‌ات به نظرم قریب به صددرصد، «قیاس مع‌الفارق» است. زیرا از دید من برخورد این خانم مصری و «انتشار» عکس‌های‌اش در وبلاگش، با توجه به دلایلی که در مطلب خودم نوشته‌ام یک « کنش» سوبژکیتو و خودآگاه و دارای خاستگاهی از خودآگاهی سکسوالیته و اقدام برای در اختیار گرفتن سرنوشت تن بوده است..
اما ماجرای برلین اولا « کنش » نبودم و «واکنش» بود. به نظر من یک برخورد «کینه‌جویانه» از سوی برخی فعالان سیاسی و نه فیمینست اتفاقا، در برخورد با شرکت‌کنندگان کنفرانس برلین بود که برای آنها مشکل پیش بیاید. در واقع یک نوع مونوپول کردن فعالیت خارج از کشوری در سال‌های قبل از ۱۹۹۷ انگار در تصور برخی دوستان بوده و هنوز هست که حتا امسال در همین کنفرانس سالیانه‌ی زنان در هلند نمونه‌هاییش را خودت شاهد بودی که با ما می شد. انگار جای آنها را گرفته‌ایم. منی که هیچ کاره نبوده‌ام و هیچ فعالیتی نداشتم بارها از سوی دوستان خارج از کشوری متهم می‌شدم به اینکه حتما یه سری زیر سرها هست که بازداشت نمی شوم. آن زمان‌هم این اندیشه و تفکر وجود داشت که چرا شادی صدر بازداشت نمی شود، چرا مهرانگیز کار بازداشت نمی شود.. چرا اکبر کنجی بازداشت نمی شود و به ویژه اکبر گنجی که همیشه حرف و حدیث و واقعیت‌های تاریخی پشت سرش زیاد بوده است. در واقع از دید من آن عمل هرگز با عمل خانم عالیه المهدی قابل مقایسه نیست و اصلا هم فمینیستی نبود.
اما نکته‌ی دوم اینکه یک سری واقعیت وجود دارد ما نمی‌توانیم نادیده بگیریم. مثلا یک نفر که صدایش بهتر است و خواننده‌ی بهتری است اگر کنسرت بگذارد، طبیعتا واکنش مردم به کنسرت اشخص خوش صدا بسیار بیشتر خواهد بود ما نمی‌توانیم سوال مطرح کنیم حالا اگر این آواز را یک خواننده‌ی بد صدا و با موسیقی بسیار بد می‌خواند باز هم مردم این جوری به کنسرتش می رفتند یا نه. خوب طبیعتا نه.. تو و من نمی‌توانیم بخواهیم که مردم نسبت به سلیقه‌شان بی واکنش باشند.
نکته‌ی سوم اینکه می‌توانی خودت و تمامی خوانندگانی که مطلب و این کامنت من را می‌خوانند باور نکنند اما من تا این استاتوس شما را نخوانده بودم حتا به بدن آن خانم توجه نکرد و بعد از استاتوس تو بود که رفتم و به قول معروف با یک چشم دیگر نگاه کردم که البته به دید من دختر خانم فقط به قول شما ظاهرا از دید مدل برساخته شده و تعریف شده ی جامعه‌ی مردسالار، اضافه وزن ندارد و گرنه غیر از این هیچ ویژگی بارز دیگری ندارد. نوع تصویرها هم هیچ پورنو گرافیک نیست. اما عزیزم خود تو با همین استاتوس دقیقا خانم عالیه المهدی را به دید من و آنهایی که ممکن است به هر دلیلی به این مسئله دقت نکرده باشند، به حلقه‌ی سکس آبجکت کردن کنش اینن خانم تبعید کردی. یعنی این تو بودی که نوشتی که « این خانم اضافه وزن ندارد» جوان است، سکسی است و .... و... در واقع چیزی که علیه‌اش هستی خودت در باره‌اش نوشته‌ای.. من فکر می‌کردم بهترین تلاش ما این می بود که این مسئله رو پورنو گرافیک نبینیم و سویه‌های آن را کمرنگ تر کنیم که اصلا رفتار اجتماعی و حتا زا دید من هنری این خانم دیده شود. مثلا به عنوان نمونه اگر چه رنگ های قرمز و مشکی به عنوان رنگهای سکسی تعریف می شوند اما این خانم به این دلیل در عکسهای اش از رنگ سیاه و سفید و قرمز استفاده کرده است که ای سه رنگ رنگهای اصلی پرچم مصر هستند..
در پایان در این که آن برخورد و گفتن آن جمله به خانمی که در کنفرانس برلین لخت شده اند ِ بدون شک از نگاه سکس ابجکتی ایشان برخواسته و همان است که من در مطلبم نوشتم که « اگر آن بدن خودش سوژگی‌اش را در دست بگیرد دیگر آن بدن تکه گوشتی بی خاصیت و قابل تحقیر است».. این روش مردسالاری بوده و هست. اما اگر یک بار این برخودر نشده است یا کمتر بوده حدقال در اظهار نظر ما حداقل دوباره خودمان آن را بازتولید نکنیم"
شهاب الدین شیخی ضمن تحلیل این کنش در وبلاگ شخص ای اذعان داشت:کل این ماجرای لخت شدن خانم علیا الهمدی و همه حرف‌های مخالف و موافق و معترض و منتقد و .. صادر شده درباره آن فقط و فقط و فقط یک معنی را به ذهن می‌آورد: وحشت مردمان(چه مردان و چه زنان) از جهانی که زیبایی اراده‌ی زن در آن دخیل باشد.وی همچنین در توضیف نگاه مردسالارانه به مقوله عریانی زن نوشت:"همان تنی که وقتی مرد و مردسالاری بخواهد برهنه‌اش خوب است ،اما وقتی سلطه آن را نپسندند، اساسا، تن موجود حقیر بی خاصیتی جز یک تکه گوشت نیست. آن‌یک تکه گوشت اما اگر در اختیار سوژه‌ی خود آگاه عینیت بخشنده باشد، شورش علیه سلطه‌ای است که حتا نمی‌تواند از سکسی بودن آن تن لذت بجوید".
امین بزرگیان در یک پاسخ و پرسش با شهاب الدین شیخی کنش اعتراضی این خانم را اینگونه تحلیل کرد"برهنه شدن در مجموعه معانی ونشانه های مختلف، به یک معنا کنشی است بر ضد تمدن. فرایندهای تمدنی ، بدن زنان را پوشیده کرده است. نکته جالب اینجاست که دخترمبارز مصری برای مبارزه با اسلام گرایان ودر دفاع از مدرنیسم ، به خود تمدن مدرن حمله کرده است.علیا تنش را برهنه کرده تا جانب ارزش های متمدنانه را در برابر اسلامگرایان بگیرد اما نمی دانسته که تمدن ومدرنیته، او و "زن" را پوشانده است. خود اسلام هم در معنای بنیادگرایانه اش(اسلام سیاسی مدرن)، تا این حد محجبه شده است وگرنه اسلام بدوی کاملا سکسی بود. در هنر هم توجه به برهنگی در واقع دفاعی است از "طبیعت" دربرابر هجوم عقلانیت مدرن .
نکته دوم اینکه بین مساله تن زن و نمایش تن زن تفاوت است. ما عکس برهنه ای از فمنیست های رادیکال ندیده ایم. آنها حتی توصیه به برهنگی نکرده اند.آنها به فهمیدن مناسبات حاکم بر تن زن توصیه کرده اند. پس خیلی پای فمنیسم را به این معنا نمی توان به میان کشید. مساله اینجاست که برهنه شدن، مرز تبعیض های جنسیتی را شاید شفافتر وجذابتر کند.برای ازبین بردن مرزها از جای دیگری باید آغازکرد.مثلا پیدا کردن ردپای صنعت درخدمت نظام پول پرنوگرافی در بدن و ژست این دختر، که می تواند مساله ای فمنیستی باشد. یا رکورد زدن این وبلاگ؛ ثانیه ای سه بازدید که حکایتی است از حشری بودن جهان اسلام.
منظورم این نیست که علیا کنشی پرنوگراف انجام داده است؛ مساله، مخاطبین اینکارند که آنرا در این دسته می خوانند. سخت است بیرون کشیدن تن علیا از این داوری وقضاوت جهانی. اگردقت کرده باشی دربدو ورود به وبلاگش از شما می پرسند محتوای این وبلاگ برای بزرگسالان است، می خواهی وارد شوی؟ این دقیقا اتفاقی است که در صنعت پرنوگرافی رخ می دهد. خواندن تن برهنه زن در اختیار این صنعت است. برای خارج کردن تن زن از دست این صنعت باید کاری کرد.
نکته سوم اینکه نمی توانم از این کار به مثابه کنشی پلتیک دفاع نکنم.مطمئنا برای آینده مصر خوب است. حتی پرنوگرافی هم برای جهان اسلام مفید است. حوزه عمومی جامعه مسلمانان به جد نیازمند است"
آزاده دواچی نویسنده و فعال حقوق زنان در پاسخ به پرسش من در رابطه با کنش علیا اینگونه توضیح داد که"یک سری از واکنش ها در واقع احساسی بوده و اصلا عمیق نیست . به هرحال در این که این دختر شجاعت داشته شکی نیست و به نوع خودش اعتراض کرده اما وقتی عمیق تر نگاه می کنیم باید به نتیجه ی این اعتراض هم نگاه کنیم من فکر می کنم این اعتراض رادیکال خیلی نمی تونه توی پیشرفت حقوق زنان در مصر موفق باشه مصر یک کشور بسیار سنتی هستش و بافت مردسالاری در مصر مثل ایران خیلی خیلی پیچیده است همیشه فمینیست ها در این کشور ها محکوم به غرب زدگی شدند به خاطر همین تهمت ها جلو حرکتشهاشون توسط بنیادگراها گرفته شده . این حرکت این دختر گرچه ممکنه خیلی انقلابی به نظر بیاد اما از طرف دیگه به بنیادگراهای مصری اجازه ی سرکوب بیشتر رو می ده وقتی آدم بخواد تاثیر یک حرکت رو ببینه باید ببینه اون حرکت چه قدر در بافت اون جامعه می تونه تاثیر داشته باشه . به هرحال من این رو فقط یک موج موضعی می دونم شاید بعدها و شاید خیلی سالیا ن بعد بتونه تاثیر داشته باشه اما در حال حاضر نه . به نظرم این بنیادگراها خیلی حرکتهاشون رو علیه زنان تندتر می کنند . به هرحال امیدوارم که اتفاقی براش نیفته گرچه که در مصر و الجزیره سابقه ی اسید پاشی و ترور زنان متفاوت زیاد هست ".
وپاسخ اسماعیل رشیدی به همین سوال بدین گونه بودکه:"یک- علیا به عنوان یک انسان حق داردکه در مورد نمایش یا عدم نمایش بدن برهنه ی خود تصمیم گیری کند،کسانی که با این "حق" مخالفت می کنند درک ناقصی از آزادی دارند. آزادی تنها آزادی سیاسی یا آزادی بیان نیست،حق انتخاب پوشش و سبک زندگی هم یکی از مهمترین وجوه آزادی است. کار علیا نه "غیر اخلاقی " است و نه در یک نظام دموکراتیک حقوقی می تواند "جنبه ی مجرمانه "داشته باشد.
دو- اما از دیدگاه "نتیجه گرایی" می توان اقدام "علیا" را نقد کرد. شما اگر به مراحل اولیه ی رشد جنبش فمینیستی در غرب هم نگاه کنید یعنی در نیمه ی دوم قرن نوزده می بینید که فمینیستهای مشهور با چنین اقداماتی موافق نبودند،تا بو شکنی های آنها در آن دوره هرگز در این حد نبود چرا که معتقد بودند تاثیر معکوس دارد هم از این جهت که متعصبین مذهبی و کلیسا را جری تر می کرد و هم مسیحیان میانه رو را نسبت به نیات فمینیستها بدبین و دلزده.
سه- طرح و تحقق مطالبات اجتماعی در تمامی کشورها روندی تدریجی داشته است،در حال حاضر زنان خاورمیانه باید روی مسائلی نظیر برابری حقوقی و مشکلاتی که از منظر حقوق خانواده و حقوق سیاسی ممکن است برایشان پیش آید تمرکز کنند و اینگونه اقدامات راه حل نیست. فعالین زنان باید در ارتباط تنگاتنگ با جریانات سیاسی آنها را نسبت به حقوق زنان آگاه و متعهد کنند.
چهار-جوامع در حال گذاری مثل مصر و البته ایران تابوهای مهمتری برای شکستن دارند: تابوهایی نظیر زن قاضی،زن رییس جمهور،زن شهردار،زن رییس مجلس،اینها باید شکسته شود. جامعه باید بپذیرد که زن می تواند در این نقشها حضور داشته باشد،کار علیا همه چیز را در امر جنسی خلاصه می کند و می تواند موجب شود که در اثر این جنجالها مسئله ی اصلی فراموش شود. مسئله ی اصلی این است که اسلامگرایان نتوانند قوانین تنگ شریعت را بر زنان تحمیل کنند و کار "علیا" کمکی به این هدف نمی کند"..
پس از گذشت چندروزی اما بحث به سوی دیگری کشانیده شد و برخی در محکوم کردن کنش علیا و در جواب حمایت کنندگانش برآشفتند که "چرا خودتان برهنه نمیشوید؟" واکنش علی عبدی به این دسته اینچنین بود:"بعضی از دوستان می گویند شما که انتشار تصاویر برهنه ی علیای مصری روی وبلاگش را شجاعانه می دانید و کف و سوت می زنید چرا خودتان لخت نمی شوید و عکس برهنه تان را روی اینترنت نمی گذارید تا به دموکراسی و حقوق بشر در ممکلت اسلامی مان خدمت شود؟ دوستان گرامی! اولن آن چه که ما از آن دفاع می کنیم حقِ انتشارِ تصاویرِ برهنه ی علیا روی وبلاگش است؛ دومن رفتارِ علیا با توجه به بستر اجتماعیِ مصر - و فارغ از سود و زیانی که دارد - رفتاری شجاعانه است؛ سومن اگر دستِ کم بنده به این نتیجه برسم که انتشار تصاویر برهنه ام روی اینترنت به دموکراسی و حقوق بشر در ایران خدمت خواهد کرد حتمن این کار را انجام می دهم-- لذا خواهشن نه علیا را تحقیر کنید نه کسانی که برای این اقدام شجاعانه کنارِ وی ایستاده اند." و واکنش شهاب الدین شیخی به آن دسته از منتقدان پاسخی بدین شکل بود:"بعضی می گویند شما که انتشار تصاویر برهنه ی علیای مصری روی وبلاگش را شجاعانه می دانید و کف و سوت می زنید چرا خودتان لخت نمی شوید و عکس برهنه تان را روی اینترنت نمی گذارید تا به دموکراسی و حقوق بشر در ممکلت اسلامی مان خدمت شود؟
سوال ساده این است که مگر همه از زندانیان ساده دفاع نمیکنید، پس چرا بر نمی‌گردید زندان؟ در ثانی مگر از کسانی که با باتوم به آن ها تجاوز شده دفاع نمیکنید؟ در این صورت یعنی به شرطی حق دفاع داریم که یک باتوم در خودمان فرو کنیم و حتما عکسش را هم منتشر نماییم؟ وقتی از حق سقط جنین دفاع می‌کنیم حتما باید یک بار حامله بشویم و بعد سقط هم بکنیم و بعد از این حق دفاع کنیم؟ یا اگر از حقوق زنان گارگران، کودکان، سیاهان دفاع کنیم شرطش این است که برویم اول زن، سیاه پوست، کارگر و کودک شویم و بعد دفاع کنیم؟ وقتی سطح تحیلی برخی تا این حد پایین می‌آید و دفاع از یک امر را منوط به توسل و اقدام به همان امر می‌کنیم دیگر جای اندیشیدن و طرح پرسش و حتا پاسخ نیست"
درکشاکش این نقدها چندوبلاگر مرد عکسهای عریانشان را درحمایت از علیا منتشر کردند! بگذریم از اینکه این دو عریانی هیچ سنخیتی باهم نداشت اما درنقد تنانگی هراسی نسبت به واکنش یا کنش عریانی بحثهای بسیاری را داغ کرد که به برخی اشاره خواهم کرد. سوده راد فمنیست و فعال حقوق زنان در نقد به نگاه تنانگی هراس برخی نوشت:
بدن برهنه ی من تابو نیست. استفاده ابزاری از بدنم تابوست "
کسی که عکس برهنه خودش رو در فضای مجازی منتشر کرده، اکزیبونیست یا عریان نمایی نکرده، چون کسی رو مجبور نکرده نگاهش کنه! این ما هستیم که انتخاب می کنیم ببینیمش یا نبینیمش! بهنره فکر کنیم وقتی عکس دادا یا آرش رو دیدیم، اول متن رو خوندیم یا اول به کدام عضو طرف نگاه کردیم تا بفهمیم تابوهای ذهنی شخصی خودمان کجاست"
درمقابل علی مهتادی ضمن تایید استقبال حرکت عالیه در اروپا متذکرشد:"من فکر می‌کنم ما ملت بیماری هستیم. یه نفر در مصر لخت می‌شه تا پیامی رو برسونه که از قضا در داخل کشورش بازتاب خوبی نداره. بعد ما ایرانی‌های نازنین کاسه داغ‌تر از آش شدیم. جدیدا برخی عزیزان مذکر متوهم خارج‌نشین یه قدم جلوتر هم گذاشتن و تصاویر لخت خودشون رو در حمایت از دختر مصری منتشر می‌کنن.
آقایون ... دست از این کارهای تهوع‌آور بردارین و یه جور دیگه هویت بسازین برای خودتون"
پس از گذشت یک هفته هنوز بحث عریانی علیا مورد نقد وبررسی قرارمیگیرد و من به باورش می اندیشم که گفت:
انتشار عکس برهنه علیا ماجده المهدی دختر مصری بیست ساله ای که در واکنش به اتفاقات اخیر و محدودیت های زنان در مصر دست به عریانی زده بود،واکنشهای گوناگونی درفضای مجازی ایرانیان بهمراه داشته است..نگاه مذهبی یا حتی اخلاقی، انتقادات فمنیستی حمایت مردان و انتقادات فرهنگی به این کنش بسیار متفاوت بود .قضاوت مثبت بودن، رادیکال بودن ، حمایتها و مخالفتها مقوله ای است محال! با توجه اصول آزادی و دموکراسی میتوان گفت تمامی این دیدگاهها تا جایی که سلامت و منافع شخص یا حتی گروه دیگری را به خطر نیانداخته محترم است .اما مروری برآنها میتواند چشم انداز خوبی باشد به زاویه دید امروز جامعه ایران تا در ترمیم و حتی ترغیب نقاط منفی ومثبت آن بکوشیم . .
تقریبن میتوان گفت اولین واکنشها از سوی دوستانی باگرایشهای مذهبی صورت گرفت.کوهزاد اسماعیلی درتحلیل لینک اخبار این واکنش نوشت:
"ایده ئولوژی ها غیر اخلاقی اند. انسان ایده ئولوژیک به هستی از زاویه آگاهی کاذب خودش نگاه می کند. عقلانیت ، عدالت ، اخلاق آن باید و نبایدی است که این ایده ئولوژی می طلبد ! اغلب قرائت های فمنیسم ، ایده ئولوژی هایی به غایت خطرناک و وی در ادامه اینطور توضیح داد که"دقیقا همین هراس است. در فایده گرایی "شما آنچه را اخلاقا روا می دارید که به کمینه کردن درد و بیشینه کرد خوشی برای جامعه کمک کند. پاسخ من به این سوال که آیا این رفتار دردی از جامعه مصر کم می کند یا به آن جامعه خوشی بیشتری می رساند واضح است. چنین رفتاری تنها و تنها به کمینه کردن خوشی و بالا بردن درد یک جامعه کمک می کند. رفتاری که فعالان حقوق زنان را هم به مشکل می اندازد و به نفع بنیادگرایان اسلامی است. من از دیدگاه این رفتار را یک رفتار غیر اخلاقی می دانم چرا که با بی مسئولیتی افراد زیادی را در جامعه به مشکل انداخته" وی در ادامه اذعان داشت:برای یک فرد دین دار و از منظر اخلاق دینی اصولا حقی به نام تملک بر بدن وجود ندارد. اصلی ترین مولفه اخلاق دینی رضایت خداوند متعال است. "
زهرا در پاسخ به تحلیلهای کوهزاد نوشت:"آزادی٬ یعنی همین . کسی مایله عکسهای لخت‌اش رو توی وبلاگش بذاره. قرار هم نیست که هر کسی بیاد دربارش قضاوت اخلاقی بکنه و از منظر خودش٬ محکومش کنه با بدترین کلمات. اساسا فمینیسم جنبشی هستش که برای احترام به تنانگی زنانه درست شده. زیر همین عکس‌ها٬ عکس یک مرد لخت هم هست. چرا کسی به اون اعتراض نداره؟ بدن لخت این زن مصداق بارز تابوشکنی توسط سوژه‌ای است که تلاش می‌کنه چارچوب نظام مسلط رو بشکنه.. من در فقه اروتیسم نمی بینم. تنها یک سری تکالیف مذهبی می بینم. .موضوع اینه که کلن تعریف ما از اخلاق متفاوته. تو از اخلاق تعریف فقهی تکلیف محور داری که انسان منشا اون نیست. تعریف من از اخلاق٬ تعریفیه مبتنی به حق انسان به عنوان یه موجود مختار. طبق این تعریف ان عمل این خانوم به هیچ وجه غیر اخلاقی نیست".
و نگین ازوی پرسید:"کوهزاد جالب‌ترین نکته که تو این بحث‌ها نظر من را گرفت این بود که تو گفتی‌که اصلا وبلاگ این خانوم را نگاه نکردی. از خودم می‌پرسم پس اصلا بحث راجع به چیه؟" وی همچنین در اشاره به "چالش کشیدن ارزش های فرهنگی در منطقه" گفت:"خب پخش این عکسا با ارزش‌های بسیاری از مردم منطقه ما مغایرت داره. این دختر هم واسه همین فکر می‌کنم این کار را کرده. میخواسته این ارزش‌های اخلاقی‌عمومی‌را به چالش بکشه. شخصاً وبلاگ این دختر خانوم را خوندم. تاثیر زیادی روم نداشت. شاید چون شبیه این کارها را خیلی‌در اروپا میبینیم و دقت نکردم که بستر مخاطبش خیلی‌با اروپا متفاوته. حالا که میبینم چقدر همه شرّ کردند و چقدر موضوع بحث بر انگیز شده، فهمیدم که این دختر به هدفش رسیده و دقیقا موفق شده ارزش‌های عمومی‌منطقه‌ای که توش زندگی‌میکنه را به چالش بکشه و از بدن لخت خودش برای اینکار استفاده کرده! ... خندم میگیره ... این "بدن زن" چه قدرتی‌داره ... انگار که دنیا به دور آن میچرخد "
درجواب تمام این پرسش و پاسخها کوهزاد بر مواضعش همچنان سخت پافشاری کرد که"فکر کنم باید دیر یا نزدیک با شمشیری گداخته به جنگ ایده ئولوژی ای به نام حقوق بشر برویم."
این میان آرش بهمنی در جایگاه یک روزنامه نگار با تفسیر فلسفی عریانی از زبان نویسندگان ناظری به آزادیهای شخصی بوده و عریانی را راهی برای ابراز این آزادی و مبارزه در بدست آوردن آن دانسته است . به باور او همانطور که نگین هم اشاره کرده بود علیا در اعتراض به اتفاقاتی که در مصر رخ میدهد موفق بوده ، نگاه مخاطبان و توجه رسانه ها را کاملن به خود معطوف کرده است.
علی عبدی به عنوان یک آنارشیت نخست به بعد هنری اعتراض نگاهی دیگردارد وضمن تحسین شجاعت این دختر مصری میگوید"نکته ا ی که به نظرم دارد مغفول می ماند این است که بحثِ اصلی متأسفانه درباره «برهنه بودن» علیاست در حالی که می بایست تلاش شود بحث به «ارزش هنری» کاری که کرده است تغییر فاز بدهد. یعنی می بایست درباره ی «خودِ اثر» بحث شود تا این که «فلانی برهنه است و جلوی دوربین ایستاده.» تأکید بر برهنه بودنِ علیا ساده سازیِ هنری است که به نمایش گذاشته است. می توان درباره ی رنگ ها، اِلِمان های اثر، نورِ تصویر و امثالهم صحبت کرد. اگر چنین کنیم هم به علیا کمک کرده ایم و هم حربه را از دست به اصطلاح اخلاق گرایان ربوده ایم"-
درست در همین راستا می نا خانی تحلیلی منتقدانه به نحوه هنری این اعتراض دارد:
"به عنوان کسی که خودش با هنر اعتراضی آشناست چنین نظری درباره کار او دارم :به نظر من باید در مورد این حرکت قبل از موضع گیری تامل کرد. تابو شکنی تعریف خودش را دارد! هنر متعهد و هنر اعتراضی تعریف خودش را دارد. باید به این اندیشید که ایا حرکت ماجده او را مشخص تر کرده است یا اکتش را! اگر شخص او در حال حاضر محور بحث ماست پس اتفاق اشتباهی این وسط رخ داده! چه از طرف او و چه از طرف مخاطبانش! به نظر من وقتی چنین حرکت رادیکالی قرار است انجام شود مثل تابوزدایی از عریانی در جهت مبارزه با نگاه سکسیتی جامعه، شما نمی توانی بستر فرهنگی مذهبی آن جامعه را فراموش کنی. در چنین جامعه ای مرزهای بین یک عکس پورنو و یک عکس اروتیک حتی بسیار نازک تر از حد معمول هستند. عکس ها باید طوری گرفته می شد که به جای اینکه مخاطب فکر کند این تن لخت ماجده است، به این فکر کند که یک تن لخت چیزی فراتر از یک ابژه ی جنسیست. از نظر من در جوامع اسلامی که نگاه جامعه حتما نگاه سکسیستیست، شما نمی توانی با عرضه ای چنین ضعیف و خالی از خلاقیتت از بدن لختت یک حرکت اوانگارد فمینیستی یا یک کنش فرهنگی ایجاد کنی! بلکه ممکن است نتیجه کاملا بر عکسش را بگیری و حتی به فضای دو قطبی میان زنان و مردان آن جامعه دامن بزنی! شما تنها با خلاقیت می توانی از یک تن عریان در برابر دوربین عکاسی یک اکت هنری اعتراضی بسازی که در جهت تابوزدایی از بدن به عنوان خاستگاه اروتیسم و مبارزه کردن با نگاه سکسیستی در جامعه ات باشد"
از آنجایی که این خانم مصری خود را فمنیست معرفی کرده بود واکنشهای فمنیستی گوناگونی به همراه داشت:
حمایتهای گفتاری علی عبدی به عنوان یک مرد فمنیست و دانشجوی رشته برابری جنسیتی تا تحلیلهای به جای شهاب الدین شیخی فمنیست و تحلیلگر مسائل زنان و حتی تفسیرهای فلسفی آرش بهمنی نشان از حمایت و شکسته شدن نسبی تابوی عریانی یک زن در جامعه مردان ایرانی بود. دیرزمانی نیست که زاویه دید معدودی از مردان به عریانی زنان از جنسی دیگراست. تاریخ نشان داده که برچسب فاحشگی در عریانی سالها برباور مردان ایران سایه افکنده بود.
اما به باور مهشیدراستی وبلاگ نویس فمنیست باید با تردید به این حمایت مردان نگریست. وی در توضیح دیدگاهش پرسید:"اگر این دختر یک زن ٦٠-٧٠ ساله بود ، با نزدیک به ٣٠-٤٠ کیلو اضافه وزن ، آیا این کآر او همینقدر حمایت و عکسهایش همینقدر محبوبیت پیدا می کردند ؟ و در همین سطح همه گان در انتشار آنها تلاش می کردند ؟بارها دیده ام که تعدادی از مردان در حمایت از مطالبات زنان ، به ظاهر زنی که با او در صحبت هستند بیشتر توجه می کنند تا به خواسته هایش و گفته هایش ! مثل آقایی که می گفت : شما فمینیستید ؟ آی من به قربون هر چی فمینیسته ... راستی پیام دختر مصری چه بود ؟ و اگر این دختر زنی میان سال ، و میان وزن بود ، همینقدر پیامش تاثیر می گذاشت یا همچنان مهم این است که چه کسی می گوید به جای این که چه می گوید ؟" وی در ادامه گفت:اگر میشد به نگاه اجتماع به زنان اعتماد کرد این اجتماع همین که هست نمی بود.آقای نوریزاده در کنفرانس برلین در مورد پروانه حمیدی که نیمه برهنه شده بود گفت : همچی مالی هم نبوده...فکر میکنید آقای نوریزاده اگر مثلا کسی با اندام دختر مصری در آنجا برهنه می شد سر از پا نشناخته نمیدوید وسط و از او حمایت نمیکرد؟
در واکنش به سوال مهشید ، شهاب به طور مفصل توضیح دادکه:"من کاملا قبول دارم که سهم عظیمی از توجه و مراجعه به وبلاگ خانم «عالیه المهدی» به خاطر دیدن بدن لخت ایشان بوده است. این را هم قبول دارم که بدن برساخته شده بر پایگاه میل مردانه، مورد توجه و تحسین مردسالاری قرار میگیرد و منکر برخوردهایی هم که اشاره‌کرده‌ای و آنهایی نیز که تا به این حد رسمی نبوده، نیستم و تایید و تاکید می‌کنم رویشان. اما چند نکته به نظرم میرسد که در خود استاتوس تو بیان‌گر همین موضوع از دید خودت میباشد.
نخست اینکه مقایسه‌ات به نظرم قریب به صددرصد، «قیاس مع‌الفارق» است. زیرا از دید من برخورد این خانم مصری و «انتشار» عکس‌های‌اش در وبلاگش، با توجه به دلایلی که در مطلب خودم نوشته‌ام یک « کنش» سوبژکیتو و خودآگاه و دارای خاستگاهی از خودآگاهی سکسوالیته و اقدام برای در اختیار گرفتن سرنوشت تن بوده است..
اما ماجرای برلین اولا « کنش » نبودم و «واکنش» بود. به نظر من یک برخورد «کینه‌جویانه» از سوی برخی فعالان سیاسی و نه فیمینست اتفاقا، در برخورد با شرکت‌کنندگان کنفرانس برلین بود که برای آنها مشکل پیش بیاید. در واقع یک نوع مونوپول کردن فعالیت خارج از کشوری در سال‌های قبل از ۱۹۹۷ انگار در تصور برخی دوستان بوده و هنوز هست که حتا امسال در همین کنفرانس سالیانه‌ی زنان در هلند نمونه‌هاییش را خودت شاهد بودی که با ما می شد. انگار جای آنها را گرفته‌ایم. منی که هیچ کاره نبوده‌ام و هیچ فعالیتی نداشتم بارها از سوی دوستان خارج از کشوری متهم می‌شدم به اینکه حتما یه سری زیر سرها هست که بازداشت نمی شوم. آن زمان‌هم این اندیشه و تفکر وجود داشت که چرا شادی صدر بازداشت نمی شود، چرا مهرانگیز کار بازداشت نمی شود.. چرا اکبر کنجی بازداشت نمی شود و به ویژه اکبر گنجی که همیشه حرف و حدیث و واقعیت‌های تاریخی پشت سرش زیاد بوده است. در واقع از دید من آن عمل هرگز با عمل خانم عالیه المهدی قابل مقایسه نیست و اصلا هم فمینیستی نبود.
اما نکته‌ی دوم اینکه یک سری واقعیت وجود دارد ما نمی‌توانیم نادیده بگیریم. مثلا یک نفر که صدایش بهتر است و خواننده‌ی بهتری است اگر کنسرت بگذارد، طبیعتا واکنش مردم به کنسرت اشخص خوش صدا بسیار بیشتر خواهد بود ما نمی‌توانیم سوال مطرح کنیم حالا اگر این آواز را یک خواننده‌ی بد صدا و با موسیقی بسیار بد می‌خواند باز هم مردم این جوری به کنسرتش می رفتند یا نه. خوب طبیعتا نه.. تو و من نمی‌توانیم بخواهیم که مردم نسبت به سلیقه‌شان بی واکنش باشند.
نکته‌ی سوم اینکه می‌توانی خودت و تمامی خوانندگانی که مطلب و این کامنت من را می‌خوانند باور نکنند اما من تا این استاتوس شما را نخوانده بودم حتا به بدن آن خانم توجه نکرد و بعد از استاتوس تو بود که رفتم و به قول معروف با یک چشم دیگر نگاه کردم که البته به دید من دختر خانم فقط به قول شما ظاهرا از دید مدل برساخته شده و تعریف شده ی جامعه‌ی مردسالار، اضافه وزن ندارد و گرنه غیر از این هیچ ویژگی بارز دیگری ندارد. نوع تصویرها هم هیچ پورنو گرافیک نیست. اما عزیزم خود تو با همین استاتوس دقیقا خانم عالیه المهدی را به دید من و آنهایی که ممکن است به هر دلیلی به این مسئله دقت نکرده باشند، به حلقه‌ی سکس آبجکت کردن کنش اینن خانم تبعید کردی. یعنی این تو بودی که نوشتی که « این خانم اضافه وزن ندارد» جوان است، سکسی است و .... و... در واقع چیزی که علیه‌اش هستی خودت در باره‌اش نوشته‌ای.. من فکر می‌کردم بهترین تلاش ما این می بود که این مسئله رو پورنو گرافیک نبینیم و سویه‌های آن را کمرنگ تر کنیم که اصلا رفتار اجتماعی و حتا زا دید من هنری این خانم دیده شود. مثلا به عنوان نمونه اگر چه رنگ های قرمز و مشکی به ع
نوان رنگهای سکسی تعریف می شوند اما این خانم به این دلیل در عکسهای اش از رنگ سیاه و سفید و قرمز استفاده کرده است که ای سه رنگ رنگهای اصلی پرچم مصر هستند..
در پایان در این که آن برخورد و گفتن آن جمله به خانمی که در کنفرانس برلین لخت شده اند ِ بدون شک از نگاه سکس ابجکتی ایشان برخواسته و همان است که من در مطلبم نوشتم که « اگر آن بدن خودش سوژگی‌اش را در دست بگیرد دیگر آن بدن تکه گوشتی بی خاصیت و قابل تحقیر است».. این روش مردسالاری بوده و هست. اما اگر یک بار این برخودر نشده است یا کمتر بوده حدقال در اظهار نظر ما حداقل دوباره خودمان آن را بازتولید نکنیم"
شهاب الدین شیخی ضمن تحلیل این کنش در وبلاگ شخص ای اذعان داشت:کل این ماجرای لخت شدن خانم علیا الهمدی و همه حرف‌های مخالف و موافق و معترض و منتقد و .. صادر شده درباره آن فقط و فقط و فقط یک معنی را به ذهن می‌آورد: وحشت مردمان(چه مردان و چه زنان) از جهانی که زیبایی اراده‌ی زن در آن دخیل باشد.وی همچنین در توضیف نگاه مردسالارانه به مقوله عریانی زن نوشت:"همان تنی که وقتی مرد و مردسالاری بخواهد برهنه‌اش خوب است ،اما وقتی سلطه آن را نپسندند، اساسا، تن موجود حقیر بی خاصیتی جز یک تکه گوشت نیست. آن‌یک تکه گوشت اما اگر در اختیار سوژه‌ی خود آگاه عینیت بخشنده باشد، شورش علیه سلطه‌ای است که حتا نمی‌تواند از سکسی بودن آن تن لذت بجوید".
امین بزرگیان در یک پاسخ و پرسش با شهاب الدین شیخی کنش اعتراضی این خانم را اینگونه تحلیل کرد"برهنه شدن در مجموعه معانی ونشانه های مختلف، به یک معنا کنشی است بر ضد تمدن. فرایندهای تمدنی ، بدن زنان را پوشیده کرده است. نکته جالب اینجاست که دخترمبارز مصری برای مبارزه با اسلام گرایان ودر دفاع از مدرنیسم ، به خود تمدن مدرن حمله کرده است.علیا تنش را برهنه کرده تا جانب ارزش های متمدنانه را در برابر اسلامگرایان بگیرد اما نمی دانسته که تمدن ومدرنیته، او و "زن" را پوشانده است. خود اسلام هم در معنای بنیادگرایانه اش(اسلام سیاسی مدرن)، تا این حد محجبه شده است وگرنه اسلام بدوی کاملا سکسی بود. در هنر هم توجه به برهنگی در واقع دفاعی است از "طبیعت" دربرابر هجوم عقلانیت مدرن .
نکته دوم اینکه بین مساله تن زن و نمایش تن زن تفاوت است. ما عکس برهنه ای از فمنیست های رادیکال ندیده ایم. آنها حتی توصیه به برهنگی نکرده اند.آنها به فهمیدن مناسبات حاکم بر تن زن توصیه کرده اند. پس خیلی پای فمنیسم را به این معنا نمی توان به میان کشید. مساله اینجاست که برهنه شدن، مرز تبعیض های جنسیتی را شاید شفافتر وجذابتر کند.برای ازبین بردن مرزها از جای دیگری باید آغازکرد.مثلا پیدا کردن ردپای صنعت درخدمت نظام پول پرنوگرافی در بدن و ژست این دختر، که می تواند مساله ای فمنیستی باشد. یا رکورد زدن این وبلاگ؛ ثانیه ای سه بازدید که حکایتی است از حشری بودن جهان اسلام.
منظورم این نیست که علیا کنشی پرنوگراف انجام داده است؛ مساله، مخاطبین اینکارند که آنرا در این دسته می خوانند. سخت است بیرون کشیدن تن علیا از این داوری وقضاوت جهانی. اگردقت کرده باشی دربدو ورود به وبلاگش از شما می پرسند محتوای این وبلاگ برای بزرگسالان است، می خواهی وارد شوی؟ این دقیقا اتفاقی است که در صنعت پرنوگرافی رخ می دهد. خواندن تن برهنه زن در اختیار این صنعت است. برای خارج کردن تن زن از دست این صنعت باید کاری کرد.
نکته سوم اینکه نمی توانم از این کار به مثابه کنشی پلتیک دفاع نکنم.مطمئنا برای آینده مصر خوب است. حتی پرنوگرافی هم برای جهان اسلام مفید است. حوزه عمومی جامعه مسلمانان به جد نیازمند است"
 |
| زنان اسرائیلی در حمایت از علیا عریان میشوند |
آزاده دواچی نویسنده و فعال حقوق زنان در پاسخ به پرسش من در رابطه با کنش علیا اینگونه توضیح داد که"یک سری از واکنش ها در واقع احساسی بوده و اصلا عمیق نیست . به هرحال در این که این دختر شجاعت داشته شکی نیست و به نوع خودش اعتراض کرده اما وقتی عمیق تر نگاه می کنیم باید به نتیجه ی این اعتراض هم نگاه کنیم من فکر می کنم این اعتراض رادیکال خیلی نمی تونه توی پیشرفت حقوق زنان در مصر موفق باشه مصر یک کشور بسیار سنتی هستش و بافت مردسالاری در مصر مثل ایران خیلی خیلی پیچیده است همیشه فمینیست ها در این کشور ها محکوم به غرب زدگی شدند به خاطر همین تهمت ها جلو حرکتشهاشون توسط بنیادگراها گرفته شده . این حرکت این دختر گرچه ممکنه خیلی انقلابی به نظر بیاد اما از طرف دیگه به بنیادگراهای مصری اجازه ی سرکوب بیشتر رو می ده وقتی آدم بخواد تاثیر یک حرکت رو ببینه باید ببینه اون حرکت چه قدر در بافت اون جامعه می تونه تاثیر داشته باشه . به هرحال من این رو فقط یک موج موضعی می دونم شاید بعدها و شاید خیلی سالیا ن بعد بتونه تاثیر داشته باشه اما در حال حاضر نه . به نظرم این بنیادگراها خیلی حرکتهاشون رو علیه زنان تندتر می کنند . به هرحال امیدوارم که اتفاقی براش نیفته گرچه که در مصر و الجزیره سابقه ی اسید پاشی و ترور زنان متفاوت زیاد هست ".
وپاسخ اسماعیل رشیدی به همین سوال بدین گونه بودکه:"یک- علیا به عنوان یک انسان حق داردکه در مورد نمایش یا عدم نمایش بدن برهنه ی خود تصمیم گیری کند،کسانی که با این "حق" مخالفت می کنند درک ناقصی از آزادی دارند. آزادی تنها آزادی سیاسی یا آزادی بیان نیست،حق انتخاب پوشش و سبک زندگی هم یکی از مهمترین وجوه آزادی است. کار علیا نه "غیر اخلاقی " است و نه در یک نظام دموکراتیک حقوقی می تواند "جنبه ی مجرمانه "داشته باشد.
دو- اما از دیدگاه "نتیجه گرایی" می توان اقدام "علیا" را نقد کرد. شما اگر به مراحل اولیه ی رشد جنبش فمینیستی در غرب هم نگاه کنید یعنی در نیمه ی دوم قرن نوزده می بینید که فمینیستهای مشهور با چنین اقداماتی موافق نبودند،تا بو شکنی های آنها در آن دوره هرگز در این حد نبود چرا که معتقد بودند تاثیر معکوس دارد هم از این جهت که متعصبین مذهبی و کلیسا را جری تر می کرد و هم مسیحیان میانه رو را نسبت به نیات فمینیستها بدبین و دلزده.
سه- طرح و تحقق مطالبات اجتماعی در تمامی کشورها روندی تدریجی داشته است،در حال حاضر زنان خاورمیانه باید روی مسائلی نظیر برابری حقوقی و مشکلاتی که از منظر حقوق خانواده و حقوق سیاسی ممکن است برایشان پیش آید تمرکز کنند و اینگونه اقدامات راه حل نیست. فعالین زنان باید در ارتباط تنگاتنگ با جریانات سیاسی آنها را نسبت به حقوق زنان آگاه و متعهد کنند.
چهار-جوامع در حال گذاری مثل مصر و البته ایران تابوهای مهمتری برای شکستن دارند: تابوهایی نظیر زن قاضی،زن رییس جمهور،زن شهردار،زن رییس مجلس،اینها باید شکسته شود. جامعه باید بپذیرد که زن می تواند در این نقشها حضور داشته باشد،کار علیا همه چیز را در امر جنسی خلاصه می کند و می تواند موجب شود که در اثر این جنجالها مسئله ی اصلی فراموش شود. مسئله ی اصلی این است که اسلامگرایان نتوانند قوانین تنگ شریعت را بر زنان تحمیل کنند و کار "علیا" کمکی به این هدف نمی کند"..
پس از گذشت چندروزی اما بحث به سوی دیگری کشانیده شد و برخی در محکوم کردن کنش علیا و در جواب حمایت کنندگانش برآشفتند که "چرا خودتان برهنه نمیشوید؟" واکنش علی عبدی به این دسته اینچنین بود:"بعضی از دوستان می گویند شما که انتشار تصاویر برهنه ی علیای مصری روی وبلاگش را شجاعانه می دانید و کف و سوت می زنید چرا خودتان لخت نمی شوید و عکس برهنه تان را روی اینترنت نمی گذارید تا به دموکراسی و حقوق بشر در ممکلت اسلامی مان خدمت شود؟ دوستان گرامی! اولن آن چه که ما از آن دفاع می کنیم حقِ انتشارِ تصاویرِ برهنه ی علیا روی وبلاگش است؛ دومن رفتارِ علیا با توجه به بستر اجتماعیِ مصر - و فارغ از سود و زیانی که دارد - رفتاری شجاعانه است؛ سومن اگر دستِ کم بنده به این نتیجه برسم که انتشار تصاویر برهنه ام روی اینترنت به دموکراسی و حقوق بشر در ایران خدمت خواهد کرد حتمن این کار را انجام می دهم-- لذا خواهشن نه علیا را تحقیر کنید نه کسانی که برای این اقدام شجاعانه کنارِ وی ایستاده اند." و واکنش شهاب الدین شیخی به آن دسته از منتقدان پاسخی بدین شکل بود:"بعضی می گویند شما که انتشار تصاویر برهنه ی علیای مصری روی وبلاگش را شجاعانه می دانید و کف و سوت می زنید چرا خودتان لخت نمی شوید و عکس برهنه تان را روی اینترنت نمی گذارید تا به دموکراسی و حقوق بشر در ممکلت اسلامی مان خدمت شود؟
سوال ساده این است که مگر همه از زندانیان ساده دفاع نمیکنید، پس چرا بر نمی‌گردید زندان؟ در ثانی مگر از کسانی که با باتوم به آن ها تجاوز شده دفاع نمیکنید؟ در این صورت یعنی به شرطی حق دفاع داریم که یک باتوم در خودمان فرو کنیم و حتما عکسش را هم منتشر نماییم؟ وقتی از حق سقط جنین دفاع می‌کنیم حتما باید یک بار حامله بشویم و بعد سقط هم بکنیم و بعد از این حق دفاع کنیم؟ یا اگر از حقوق زنان گارگران، کودکان، سیاهان دفاع کنیم شرطش این است که برویم اول زن، سیاه پوست، کارگر و کودک شویم و بعد دفاع کنیم؟ وقتی سطح تحیلی برخی تا این حد پایین می‌آید و دفاع از یک امر را منوط به توسل و اقدام به همان امر می‌کنیم دیگر جای اندیشیدن و طرح پرسش و حتا پاسخ نیست"
درکشاکش این نقدها چندوبلاگر مرد عکسهای عریانشان را درحمایت از علیا منتشر کردند! بگذریم از اینکه این دو عریانی هیچ سنخیتی باهم نداشت اما درنقد تنانگی هراسی نسبت به واکنش یا کنش عریانی بحثهای بسیاری را داغ کرد که به برخی اشاره خواهم کرد. سوده راد فمنیست و فعال حقوق زنان در نقد به نگاه تنانگی هراس برخی نوشت:
بدن برهنه ی من تابو نیست. استفاده ابزاری از بدنم تابوست "
کسی که عکس برهنه خودش رو در فضای مجازی منتشر کرده، اکزیبونیست یا عریان نمایی نکرده، چون کسی رو مجبور نکرده نگاهش کنه! این ما هستیم که انتخاب می کنیم ببینیمش یا نبینیمش! بهنره فکر کنیم وقتی عکس دادا یا آرش رو دیدیم، اول متن رو خوندیم یا اول به کدام عضو طرف نگاه کردیم تا بفهمیم تابوهای ذهنی شخصی خودمان کجاست"
درمقابل علی مهتادی ضمن تایید استقبال حرکت عالیه در اروپا متذکرشد:"من فکر می‌کنم ما ملت بیماری هستیم. یه نفر در مصر لخت می‌شه تا پیامی رو برسونه که از قضا در داخل کشورش بازتاب خوبی نداره. بعد ما ایرانی‌های نازنین کاسه داغ‌تر از آش شدیم. جدیدا برخی عزیزان مذکر متوهم خارج‌نشین یه قدم جلوتر هم گذاشتن و تصاویر لخت خودشون رو در حمایت از دختر مصری منتشر می‌کنن.
آقایون ... دست از این کارهای تهوع‌آور بردارین و یه جور دیگه هویت بسازین برای خودتون"
پس از گذشت یک هفته هنوز بحث عریانی علیا مورد نقد وبررسی قرارمیگیرد و من به باورش می اندیشم که گفت:
"نخست درباره زنانی که در آغاز دهه 70 میلادی در دانشکده هنرهای زیبا به عنوان مدل در برابر نقاشان مرد لخت می شدند قضاوت کنید و کتاب های هنری را پنهان کرده ، مجسمه های برهنه را بشکنید ، سپس در برابر آینه لخت شوید و بدن های خود را که بادید تحقیر آمیز به آنها نگاه می کنید به آتش بکشید تا پیش از فرستادن اهانت هایی با مضمون تبعیض جنسی به من و نفی حق آزادی بیان من ، برای همیشه از عقده های جنسی خود رها شوید "
علیا به مقصودش رسید و از بلندترین و شخصی ترین تریبونش برای فریاد کشیدن استفاده کرد تا روزی در جهان عرب به چهارچوبهای آزادی زن نگاهی دیگر شود. این که امروز چه اندازه موفق بوده را میتوان در سایتها واخبار مشاهده کرد ؛ فردا رانیز میتوان درحمایت زنان عرب از او جستجو کرد.اما قضاوتها و تحلیلهای ما تنها محکی ست به دیدگاههایی که از دیروز تا به امروز مسیری از تاریخ و فرهنگ را پیموده وهمچنان راه درازی درپیش خواهد داشت.
